Niezależnie od tego, czy jesteś uczniem szkoły gimnazjalnej, czy średniej, temat fotosyntezy pojawia się w toku nauczania biologii. Wtedy zaś budzi przerażenie, bo wydaje się być bardzo trudnym i nudnym zagadnieniem. Zastanawiasz się, dlaczego proces, który przeprowadzają rośliny stanowi ulubione pytanie Twojego belfra. Otóż jest istotny również dla Ciebie i ja Cię spróbuję o tym przekonać!
Sekret tkwi już w nazwie!
Przyjrzyjmy się już samej nazwie procesu. Składa się z dwóch części: foto i synteza. „Foto” – podkreśla, że istotną rolę w tym przedsięwzięciu pełni światło. Zaś „synteza” informuje, że efektem procesu jest tworzenie. Jeśli zapamiętamy, że generowanymi związkami są cukry, mamy już krótką definicję fotosyntezy – tworzenie cukrów pod wpływem światła przez rośliny. Prawda, że proste?
Po co ten cukier?
Produkowany podczas fotosyntezy cukier jest dla rośliny tym, czym dla człowieka dobry obiad. Nasi zieloni przyjaciele bowiem odżywiają się właśnie tym składnikiem – wykorzystują go do wielu procesów, takich jak np. wzrost czy rozwój. Nazywamy ich autotrofami, czyli organizmami, które samodzielnie wytwarzają składniki, które są im niezbędne do życia. Dodatkowo cukier ten mogą swobodnie magazynować tak, aby w chwili zwiększonego zapotrzebowania był łatwo dostępny. A wszystko oczywiście dzięki fotosyntezie.
Czy tylko światło?
Niestety światło nie jest jedynym składnikiem niezbędnym do produkcji wspomnianego cukru. Rośliny potrzebują jeszcze wody oraz dwutlenku węgla. Pierwszy ze składników pozyskują z gleby – stąd jeśli zapomnisz o podlaniu kwiatów w Twoim pokoju, możesz być pewny, że proces fotosyntezy znacznie zwolni, aż do całkowitego ograniczenia, a roślina nie będzie potrafiła produkować „jedzenia” (cukru). Dwutlenek węgla to gaz, który znajduje się w powietrzu. Między innymi ludzie podczas oddychania wydalają go do atmosfery, skąd pobierają go rośliny.
Gdzie jest ta fotosynteza?
Roślina jako organizm składa się z niezliczonej liczby małych komórek. W nich znajdują się małe fabryczki, które nazywamy chloroplastami. Czasem mówimy o nich „ciałka zieleni”, bo zawierają specjalny barwnik, który nadaje roślinie charakterystyczny zielony kolor. To w tych fabryczkach dochodzi do pochłaniania światła i produkcji cukru oraz tlenu z dwutlenku węgla i wody. Najwięcej komórek z chloroplastami znajduje się w liściach.
Czy tylko rośliny?
Jak już wiemy, warunkiem przeprowadzania fotosyntezy jest obecność specjalnych fabryk, czyli chloroplastów. Takie miejsca znajdują się również u niektórych bakterii oraz glonów. One również potrafią dzięki energii słonecznej wyprodukować dla siebie „jedzenie”. Zwróć uwagę, jak duże poczucie niezależności daje tym organizmom możliwość przeprowadzania fotosyntezy. Zwierzęta są zmuszone poszukiwać pokarmu – polować, przemieszczać się. Autotrofom wystarczają surowce naturalne – światło, woda i dwutlenek węgla.
Proces anaboliczny
Musimy pamiętać, że fotosynteza nie jest procesem zachodzącym samoistnie. Do jej przeprowadzenia niezbędna jest energia. W tym przypadku jej źródłem jest słońce. Stąd w pochmurny dzień, gdy dostępność promieni słonecznych jest ograniczona, fotosynteza zachodzi znacznie mniej intensywnie. Warto zapamiętać, że każdy proces, do przeprowadzenia którego potrzebujemy energii, nazywamy anabolicznym.
Dlaczego fotosynteza jest ważna dla Ciebie?
Możesz być zaskoczony, ale dzięki tej „mrówczej” pracy roślin, Ty oddychasz… czyli żyjesz. Otóż ubocznym produktem fotosyntezy jest tlen, czyli życiodajny gaz dla nas – ludzi. Nie myśl jednak, że oto wszyscy zieloni przedstawiciele flory prowadzą działalność charytatywną. Istotą fotosyntezy wcale nie jest utrzymanie przy życiu ludzi, czy zwierząt. Tlen, który rośliny produkują, same zużywają jedynie w niewielkim stopniu, zaś resztę uwalniają do atmosfery, ze względu na to, że jest im zupełnie niepotrzebna. Nie mów więc swojemu nauczycielowi, że rola fotosyntezy ogranicza się do tworzenia tlenu, o ile nie chcesz go doprowadzić do szewskiej pasji.
Zapamiętaj!
Fotosynteza jest sposobem na samodzielne odżywianie się roślin. Produkcja „jedzenia” (cukru) wymaga obecności chloroplastów oraz dostarczenia wody, światła i dwutlenku węgla. Brak każdego z nich znacznie ogranicza możliwości ich życia. W procesie tym wytwarzany jest tlen, z którego rośliny korzystają w niewielkim stopniu, a dla człowieka i zwierząt stanowi podstawowy gaz oddechowy.